Mirzə Bala Məhəmmədzadə. "Əksinqilabçılar”
Mirzə Bala Məhəmmədzadənin “Əksinqilabçılar” hekayəsi 1918-ci il mart soyqırımına həsr edilmiş ilk bədii əsərdir. Yazıçı bu hekayəsi ilə Rusiyanın ideoloji təsiri altına düşmüş Azərbaycan ziyalısının soyqırımı faciəsini öz gözləri ilə görsə də, hadisələrdə öz yaxınlarını, əzizlərini itirsə də, yenə də qətlə yetirilənlərin “əksinqilabçılar” olduğunu söyləməsi, həqiqəti görə bilməkdə və dilə gətirməkdə çətinlik çəkməsi, problemin mahiyyətini dəyərləndirməkdə rus bolşeviki, erməni daşnakı kimi düşünməsi məsələsini qabartmış, nəticədə bu gün də aktual səslənən mükəmməl bir Hüseyn obrazı yaratmışdır.
Əsərdə yazılırdı: “Şamaxı hadisəsi Krım, Türküstan hadisələri kimi, Hüseyni o qədər düşündürmədi. Çünki müəqqəq (doğru) mənbələrdən aldığı məlumata görə, o türk ocaqlarında qırılanlar “əksinqilabçılar” idi. Fəqət indi isə Bakı həyəcanlı günlər keçirirdi. Şəhər od içində yanırdı. Pulemyot, top, tüfəng, qurşun səsi ilə paraxodların bombardmanı, cəmaətin qışqırığı, çoluq-çocuğun, qadın-qızların ah-fəryadı məhşəri anladırdı. Ölən, yanan, qaçan, çığıran, dağıdan, kəsən, kəsilən bir-birinə qarışmışdı… Dəstə ilə qadınlar, qızlar, qocalar başları açıq, ayaqyalın evdən-evə, küncdən-küncə qaçırdı. Bu nə üçün idi?! Bunlar türk-islamlar idi. Bunlar hürriyyət, muxtariyyət arzulayanlardı. Bunlar əsrlərlə əsarət, əziyyət, həqarətdən usanmış, daha insancasına yaşamaq arzu etmişlərdi. Ona görə cəzalanıblar. Əksinqilabçıdılar. Yəni “Velikorus” imperialistliyinə tabe olmaq istəməyirlər. Bilməm, bunları Hüseyn görürmü?!”
