Azərbaycanın Mədəni İrsinin Təmsilçisi: Yallı Rəqsi
Yallı Azərbaycan xalqının ən qədim və ən məşhur rəqs növlərindən biridir. Bu rəqs kollektiv bir fəaliyyətin təcəssümüdür və həmrəylik, sevinc, birlik və həyat enerjisini simvolizə edir. Rəqs zamanı iştirakçılar əl-ələ verərək və ya çiyninə əllərini qoyaraq dövrə vururlar. Yallı əvvəlcə təntənəli, sonra isə sürətlənərək cəld və enerjili bir şəkildə ifa olunur. Rəqsin hərəkətləri və musiqisi bir-birini müşayiət edir, bu da onu həm emosional, həm də ritmik olaraq unikal edir. Yallı, həmçinin, qədim dövrlərdən gələn mərasim rəqsidir və 2018-ci ildə UNESCO tərəfindən qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil edilmişdir.
“Yallı” sözünün mənası “cərgə” və ya “zəncir” kimi tərcümə oluna bilər. Bu rəqs, həmçinin, “halay” və “jəlman” kimi adlarla da tanınır. “Yallı” sözü monqol və mançurca dillərində “rahatlaşdırmaq” və “sərbəst buraxmaq” mənalarını daşıyan “halah” və “hələ” sözlərindən törəmişdir. Bu etimologiya, rəqsin kollektiv və azad bir hərəkət olduğunu göstərir.
Yallı rəqsi Türk və Altay xalqlarının qədim mərasim rəqsi olaraq köklənmişdir. Yallı həyatın ritmini, enerjisini və dövrünü əks etdirən bir oyundur. Qobustan və Ordubad kimi ərazilərdə aşkar edilən qayaüstü təsvirlərdə bu rəqsə dair izlər tapılmışdır. Tarixi baxımdan, yallı rəqsi, miladdan əvvəlki dövrlərə, yəni qədim dövrlərə gedib çıxır və həyatın enerjisi ilə sıx bağlıdır.
Yallı Azərbaycan bəstəkarları tərəfindən bir çox əsərdə istifadə olunmuşdur. Məsələn, Üzeyir Hacıbəyovun “Koroğlu” operasında və Müslüm Maqomayevin “Nərgiz” operasında yallı motivləri geniş şəkildə tətbiq edilmişdir. Bu əsərlər, yallının bədii və emosional gücünü nümayiş etdirir və onun milli musiqi mədəniyyətinə olan təsirini göstərir.
