"Terrakota ordusu"
Terrakota heykəlləri e.ə. III əsrdə, Çin imperiyasını birləşdirən və Böyük Səddin bütün hissələrini birləşdirən ilk Çin imperatoru Sin Şi Huandi ilə birlikdə dəfn edilmişdir.
Sıma Çian xəbər verir ki, e.ə. 246-cı ildə taxta çıxdıqdan bir il sonra, 13 yaşlı İn Çjen (gələcək Sin Şi Huang) öz məzarını tikməyə başlamışdır. Onun fikrinə görə, heykəllər ölümündən sonra ona müşayiət etməli və yəqin ki, o, həyatda olduğu kimi, axirət dünyasında da hakimiyyət ambisiyalarını təmin etmək imkanı qazanmalı idi.
Heykəllər 1974-cü ilin mart ayında Lişan dağının şərqində artezian quyusu qazarkən yerli bir kəndli tərəfindən aşkar edilmişdir.
Lişan dağı, ilk Çin imperatoru Çinin süni şəkildə yaradılmış nekropoludur. Heykəllərin bir hissəsi üçün material məhz bu dağdan götürülmüşdür. Sin Şi Huandi e.ə. 210-cu ildə dəfn edilmişdir. Böyük Çin tarixçisi Sıma Çianın məlumatına görə, imperatorla birlikdə çoxlu qiymətli daş-qaş və sənətkarlıq nümunələri basdırılmışdır. Bundan əlavə, onun 48 kənizi də diri-diri məzara qoyulmuşdur. Təxminən 8 mindən çox piyada, oxçu və süvaridən ibarət terrakota heykəlləri yerin altında gizlədilmişdir. Heykəllərin detalları heyrətamizdir! Maraqlıdır ki, bütün əsgər heykəlləri bir-birindən fərqlənir. Hər heykəlin özünəməxsus xüsusiyyətləri, boyu, geyimi, üzü və hətta fərqli üz ifadəsinə malikdirlər. Alimlər hesab edirlər ki, heykəllər canlı insanlar üzərindən qurulub.
Terrakota ordusunun döyüşçü və at fiqurları Çinin müxtəlif bölgələrində hazırlanmışdır və oradan da Sian şəhərinin kənarına gətirilib. Çin Elmlər Akademiyasının Botanika İnstitutu heykəllərdən götürülən nümunələri və onların mənşəyini müqayisə edərək belə bir nəticəyə gəlmişdir. Araşdırmalara əsasən, at heykəlləri birbaşa nekropolun yaxınlığında hazırlanmışdır ki, bu da onların daşınmasını asanlaşdırmaq məqsədilə edilmiş ola bilər (at fiqurlarının çəkisi təxminən 200 kiloqramdır). Döyüşçü heykəlləri daha yüngüldür, onların orta çəkisi 135 kiloqramdır, lakin onların istehsal yeri hələ dəqiqləşdirilməmişdir.
Döyüşçü fiqurları əsl sənət əsərləri hesab olunur, çünki onlar əl ilə, fərdi qaydada və müxtəlif texnikalardan istifadə edilməklə hazırlanmışdır. Formalaşdırıldıqdan sonra heykəllər bişirilmiş və üzləri xüsusi üzlük maddə ilə örtülmüş, daha sonra isə boyanmışdır. Döyüşçülər rütbələrinə (zabitlər, sıravi əsgərlər) və silahlarına (mizraq və ya qılınc) görə fərqlənir.
Güman edilir ki, aşkar edilmiş əsgərlər qrupu imperatoru şərq tərəfindən qorumaq üçün yerləşdirilmişdir. Piramidanın qərb və cənub hissələrində də oxşar qoşun bölmələrinin olması ehtimal olunur.
1987-ci ildə, YUNESKO-nun 11-ci sessiyasında Terrakota ordusu “Birinci Çin imperatoru Sin sülaləsinin məqbərə kompleksi Dünya İrs Siyahısına daxil edilmişdir. Sin Şi Huangın məqbərə kompleksi Çində bu siyahıya salınan ilk abidələrdən biri olmuşdur. Terrakota ordusunun ziyarəti, çox vaxt xarici dövlət başçılarının Çinə səfər proqramına daxil edilir.
