![](https://soyqirim.az/wp-content/uploads/2024/06/442439632_984020947057814_2341291375656487576_n-1500x1500.jpg)
Aslan bəy Əli ağa oğlu Qardaşov
![](https://soyqirim.az/wp-content/uploads/2024/06/442439632_984020947057814_2341291375656487576_n-1500x1500.jpg)
Azərbaycanın görkəmli tarix-memarlıq abidələrindən biri də Naxçıvan şəhərində yerləşən Came məscididir. Şəhərin mərkəzində yerləşən Came məscidi XVIII əsrdə Məhəmməd Təqi tərəfindən inşa olunmuş, xalq arasında “Şəhər məscidi” kimi tanınmışdır. Məscid sovet hakimiyyətindən əvvəlki dövrlərdə şəhərin sosial-siyasi və ideoloji həyatında mühüm rol oynamışdır.
Ümumi sahəsi təxminən 1000 m² olan məscidin qərbdən giriş qapısının baş tərəfində kitabə qoyulmuşdur. Mərmər lövhə üzərində həkk edilmiş kitabənin mətnindən aydın olur ki, məscid naхçıvanlı Hacı Novruzun oğlu Xeyrül-Hac Hacı Məhəmməd Cəfər ağanın səyi ilə inşa edilmişdir.
təsvir olunur Məscid bir minarəlidir. Ermənilərin 1918-ci ildə Naxçıvanda yerli əhaliyə qarşı soyqırımı zamanı minarə top atəşi ilə zədələnmişdir. Görkəmli rəssam Bəhruz Kəngərlinin 1920-ci ildə naturadan çəkdiyi rəsmdə bu zədə aydın.
2007-ci ildə isə Came məscidi Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin tapşırığı ilə əsaslı şəkildə bərpa edilmişdir.
Qala Arxeoloji-Etnoqrafik Muzey Kompleksi 2008-ci ildə Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə Bakının Xəzər rayonunun ərazisindəki qədim Qala kəndində yaradılmışdır. Dünyanın açıq səma altında yaradılmış nadir muzeyləridən olan Qala Arxeoloji-Etnoqrafik Muzey Kompleksidə e.ə. əvvəl III minillikdən bu günə qədər Qala kəndində yaşayan əhalinin həyat tərzi, kurqanlar, sərdabələr, yaşayış evləri, qədim qəsrin qalıqları, 5 məscid, 3 hamam və s. canlı olaraq qorunub saxlanılmışdır. Dulusçuluq, çörəkbişirmə sexləri orta əsrlərdəki kimi bu gün də fəaliyyət göstərir. Qala abidə kompleksində Tunc dövrünə aid qayaüstü və qayaaltı yaşayış məskənləri, qayaüstü təsvirlər, qədim özüllər, ibtidai divar qalığı, X-XIV və X-XV əsrlərə aid Xəzər dənizi və Bakı şəhəri istiqamətində iki yeraltı yol, XVIII əsrin yadigarı təndir , Qavaldaş, keramika, məişət və bəzək əşyaları, silah və sikkələr, qədim yaşayış kompleksinin konservasiya olunmuş qalıqları nümayiş etdirilir. 2011-ci ildə Qala Muzey Kompleksinin ərazisində Qala İnformasiya Mərkəzi, Etno-Ekoloji Mərkəz, Əntiq Əşyalar Muzeyi yaradılmış və karvansara-restoran fəaliyyətə başlamışdır.
Daha sonra mövzu ilə bağlı Kompleks əməkdaşlarını maraqlandıran suallar ətrafında fikir mübadiləsi aparılmışdır.
Soyqırımı Memorial Kompleksində görülən işlər barədə məlumat verən N. Allahverdiyeva Quba rayonu ərazisində soyqırımı hadisələrinin baş verdiyi məkanların qeyd olunduğu yeni çapdan çıxmış 2 dildə (Azərbaycan və ingilis) xəritənin nümunələrini Naxçıvan Xatirə muzeyinə təqdim etmişdir.