Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN FƏRMANI

1988-ci ildən ortaya atılan qondarma Dağlıq Qarabağ konfliktinin ilkin mərhələsində yüz minlərlə azərbaycanlının öz tarixi torpaqlarından qovulmasına da respublikada düzgün siyasi qiymət verilmədi. Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Ermənistan SSR-in tərkibinə daxil edilməsi haqqında ermənilərin qeyri-konstitusion qərarını və Moskvanın əslində bu vilayəti Xüsusi İdarəetmə Komitəsi vasitəsi ilə Azərbaycanın tabeliyindən çıxarmasını xalqımız ciddi narazılıqla qarşıladı və mühüm siyasi aksiyalara əl atmaq məcburiyyəti qarşısında qaldı. Respublikada keçirilən mitinqlər zamanı torpaqlarımızın işğalı siyasəti qətiyyətlə pislənsə də, Azərbaycan rəhbərliyi öz passiv mövqeyindən əl çəkmədi. Məhz elə bunun nəticəsi olaraq, 1990-cı ilin yanvar ayında getdikcə güclənən xalq hərəkatını boğmaq məqsədi ilə Bakıya qoşunlar yeridildi, yüzlərlə azərbaycanlı məhv və şikəst edildi, yaralandı, digər fiziki təzyiqlərə məruz qoyuldu.
1992-ci ilin fevralında ermənilər Xocalı şəhərinin əhalisinə misli görünməyən divan tutdu. Tariximizə Xocalı soyqırımı kimi həkk olunan bu qanlı faciə minlərlə azərbaycanlının məhv edilməsi, əsir alınması, şəhərin yerlə yeksan edilməsi ilə qurtardı.
Millətçi-separatçı ermənilərin Dağlıq Qarabağda başladığı avantürist hərəkətin nəticəsi olaraq bu gün bir milyondan artıq soydaşımız erməni qəsbkarları tərəfindən öz doğma yurd-yuvalarından didərgin salınmış, çadırlarda yaşamağa məhkum edilmişdir. Ərazimizin 20 faizinin erməni silahlı qüvvələri tərəfindən işğalı zamanı minlərlə vətəndaşımız şəhid olmuş, xəsarət almışdır.
Azərbaycanın XIX—XX əsrlərdə baş verən bütün faciələri torpaqlarının zəbti ilə müşayiət olunaraq, ermənilərin azərbaycanlılara qarşı düşünülmüş, planlı surətdə həyata keçirdiyi soyqırımı siyasətinin ayrı-ayrı mərhələlərini təşkil etmişdir. Bu hadisələrin yalnız birinə — 1918-ci il mart qırğınına siyasi qiymət vermək cəhdi göstərilmişdir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin varisi kimi Azərbaycan Respublikası bu gün onun axıra qədər həyata keçirə bilmədiyi qərarların məntiqi davamı olaraq soyqırım hadisələrinə siyasi qiymət vermək borcunu tarixin hökmü kimi qəbul edir.
Azərbaycan xalqına qarşı törədilmiş bütün soyqırım faciələrini qeyd etmək məqsədi ilə qərara alıram:
1. 31 mart Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü elan edilsin.
2. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə tövsiyə olunsun ki, azərbaycanlıların soyqırımı ilə bağlı hadisələrə həsr olunmuş xüsusi sessiyanın keçirilməsi məsələsinə baxsın.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti HEYDƏR ƏLİYEV
Bakı şəhəri, 26 mart 1998-ci il
№ 690
Representative of Azerbaijan’s Cultural Heritage: The Yalli Dance
Kharibulbul – The Symbol of Karabakh
Maiden Tower
Atəşkəs imzası

1988-ci ildən başlayan Qarabağ münaqişəsi 1992–1994-cü illərdə ən qanlı mərhələsinə çatmışdı. Azərbaycan gənc müstəqil dövlət kimi böyük sınaqlarla üz-üzə qaldı. Torpaqlarımızın işğalı, yüz minlərlə qaçqın və məcburi köçkünlərin acı taleyi ölkənin üzərinə ağır yük kimi düşmüşdü.
Müharibə həm insan itkisi, həm də iqtisadi böhran baxımından Azərbaycan üçün çox ağır nəticələr doğururdu. Belə bir şəraitdə beynəlxalq vasitəçilərin iştirakı ilə Qırğızıstanın paytaxtı Bişkekdə danışıqlar aparıldı. Bu görüşün nəticəsi olaraq 1994-cü il mayın 12-dən etibarən atəşkəs rejiminin tətbiq olunması barədə sənəd – Bişkek protokolu imzalandı.
Bişkek protokolu Azərbaycan tarixində müharibənin gedişini dayandıran, xalqımıza gələcəyə hazırlıq imkanı verən, eyni zamanda ədalətin gec də olsa, bərqərar olacağına inamı diri saxlayan bir sənəd oldu.
Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidməti, Beynəlxalq Qalereya və Quba şəhərində “Soyqırımı Memorial Kompleksi”nin birgə təşkilatçılığı ilə Ulu Öndər Heydər Əliyevin anadan olmasının 102-ci ildönümünə həsr olunan “Vətənpərvərlik Etüdləri” adlı 20-dən çox rəssamın iştirakı ilə etüd-sərgi təşkil edilib.







Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidməti, Beynəlxalq Qalereya və Quba şəhərində “Soyqırımı Memorial Kompleksi”nin birgə təşkilatçılığı ilə Ulu Öndər Heydər Əliyevin anadan olmasının 102-ci ildönümünə həsr olunan “Vətənpərvərlik Etüdləri” adlı 20-dən çox rəssamın iştirakı ilə etüd-sərgi təşkil edilib.
Azərbaycan-Gürcüstan “Gənclər həftəsi” çərçivəsində Qubada keçirilən “Azərbaycan-Gürcüstan gənclərinin II beynəlxalq düşərgəsi”nin iştirakçıları Soyqırımı Memorial Kompleksini ziyarət etmişlər. Ziyarətçilərə bildirilmişdir ki, 2007-ci ildə Quba şəhərində aparılan qazıntılar zamanı kütləvi məzarlığın aşkar olunması ermənilərin xalqımıza qarşı həyata keçirdiyi 1918-ci il soyqırımın bariz sübutu olmuşdur.







Bu həqiqətlərin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması, Azərbaycan xalqının milli yaddaşının qorunması və həlak olan on minlərlə azərbaycanlının xatirəsinin əbədiləşdirilməsi məqsədilə cənab Prezident İlham Əliyevin 30 dekabr 2009- cu il tarixli sərancamı, Heydər Əliyev fondunun təşəbbüsü təşəbbüsü ilə Quba şəhərində “Soyqırımı Memorial Kompleksi” yaradılmışdır.
Türkiyə Respublikasının ölkəmizdə yeni təyin olunmuş fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Birol Akgün Qubaya səfər edib. Səfər çərçivəsində cənab səfir Soyqırımı Memorial Kompleksini ziyarət edib.








Səfir Birol Akgünə 2007-ci ilin aprel ayında ərazidə torpaq işləri görülərkən kütləvi məzarlığın aşkarlandığı bildirilib. Bundan sonra Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun əməkdaşları tərəfindən kütləvi məzarlıqda geniş tədqiqat işləri aparılıb. Tədqiqatlar nəticəsində məzarlığın 1918-ci ildə ermənilərin yerli dinc əhaliyə qarşı törətdikləri soyqırımı ilə bağlı olduğu müəyyən edilib. Tədqiqat işlərinin nəticəsi olaraq məzarlıqda müxtəlif yaş qruplarına aid 500-dən çox insan qalıqları aşkar edilib. Sonda cənab səfir Quba Soyqırımı Memorial Kompleksinin xatirə kitabına ürək sözlərini yazmışdır.
As part of the 3rd Youth Camp titled “In the Footsteps of History – Our Memory is Our Future”, held in Quba district and jointly organized by the Ministry of Youth and Sports, the Western Azerbaijan Community, Baku State University, the ASAN Volunteers Organization, and the “Regional Development” Public Union, the participants visited the Quba Genocide Memorial Complex. During the visit, the participants were provided with detailed information about the genocide committed in 1918 by Armenian armed groups in Quba and surrounding areas, the mass graves, as well as the historical exhibits displayed at the memorial complex








Mrs. Maria Victoria Romero Caballero, the Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary of the United Mexican States to our country, paid a visit to Quba. As part of her visit, the Ambassador visited the "Genocide Memorial Complex" located in the city of Quba.








During the visit, Mrs. Maria Victoria Romero was provided with detailed information about the genocide committed by Bolshevik-Armenian Dashnak forces in 1918 against innocent, peaceful Muslim civilians on Azerbaijani territory. She was also informed about the mass grave that was accidentally discovered in 2007 during reconstruction works in the area. At the end of the visit, the Ambassador shared her impressions in the memorial guest book.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Quba şəhərində «Soyqırımı memorial kompleksi» nin yaradılması haqqında Sərəncamı

Ötən əsrin əvvəllərində erməni-daşnak quldur dəstələrinin Azərbaycan torpaqlarında həyata keçirdikləri kütləvi etnik təmizləmə və təcavüz siyasəti nəticəsində Bakı, Quba, Qarabağ, Şamaxı, Kürdəmir, Salyan, Lənkəran və digər bölgələrdə on minlərlə günahsız azərbaycanlı qətlə yetirilmiş, xalqımıza qarşı XX yüzilliyin ən faciəli soyqırımlarından biri törədilmişdir. Təkcə Quba qəzasında 1918-ci ilin aprel-may ayları ərzində 167 kənd tamamilə dağıdılmışdır. Quba şəhərindəki kütləvi məzarlıqda soyqırımı nəticəsində hədsiz amansızlıq və xüsusi qəddarlıqla öldürülən azərbaycanlılarla yanaşı ləzgilərin, yəhudilərin, tatların və digər milli azlıqlara mənsub olan minlərlə insanların zorakılığa məruz qaldığı aşkar edilmişdir.
Erməni millətçilərinin cinayətkar əməllərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması, Azərbaycan xalqının gələcək nəsillərinin milli yaddaşının qorunması və soyqırımı qurbanlarının xatirəsinin əbədiləşdirilməsi məqsədi ilə qərara alıram:
1. Azərbaycan Respublikasının Quba şəhərində «Soyqırımı memorial kompleksi» yaradılsın.
2. Azərbaycan Respublikasının 2009-cu il dövlət büdcəsində nəzərdə tutulmuş Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Ehtiyat Fondundan Quba şəhərində «Soyqırımı memorial kompleksi»nin yaradılması üçün Quba Rayon İcra Hakimiyyətinə 1,0 (bir) milyon manat məbləğində vəsait ayrılsın.
3. Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyi bu Sərəncamın 2-ci bəndində nəzərdə tutulmuş vəsaitin maliyyələşdirilməsini müəyyən olunmuş qaydada həyata keçirsin.
4. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti bu Sərəncamdan irəli gələn məsələləri həll etsin.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
İlham Əliyev
Bakı şəhəri, 30 dekabr 2009-cu il
№ 673